إنه شعور جميل أن يرى الكاتب، أيّ كاتب، أن بعض تراثه مترجم إلى لغة أخرى. خاصة إذا كانت هذه اللغة لغة إسلامية. صديقي من العراق الباحث إسماعيل طه ترجم مقالتي عن روني غينو أو يحيى عبد الواحد إلى اللغة الكردية. شكرا لإسماعيل ولهوزن.
Ismael Taha وHawzhen Aziz
ڕۆنیێ گوێنۆن عەقڵە گەورەكە
ن: ئیلیاس بەلكا
نزیكه‌ی سێ دەیە دەبێت، رینیە گینۆ دەناسم، ده‌مه‌وێت رۆژێك بابەتێكی لەسەر بنوسم، كاتێك دەستم بە خوێندەوەی كرد، زانستەكانی ئەم پیاوە قورس بوو لەبۆم. نەمدەتوانی بەتەواويی تێیبگەم. هەروەك كارێكی گرانە لەسەر خوێنەرانی بەرێز لەو دووبابەتی پێشوو بگەن لەبارەی كیمیاوە، ئەمەش هۆكاری ئەوەیە بەخوێنەر بڵێم ئەمە نمونەی رۆشەنبیريی ئەو پیاوەیە، هەركەس بیەوێت لەم پیاوە بگاتن، دەبێت شارەزای لە رۆشەنبیری كۆن وزانستە شاردراوەكان هەبێت.
گینۆ نوسەر، یان بيرمه‌ندێكی ئاسایی نیە، ئەوەندە بەسە ئان ئاندری جید رۆژێك بە دڵەراوكێوە گوتی: ئەگەر بۆچونەكانی گینۆ راست دەرچن ئەوە فكری من دادەرمێت، هیچ رەخنەیەكم لە بۆچونەكانی نەبینیوە، فكری ئەم پیاوە هەڵناوەشێتەوە، گرفتی من ئەوەیە بەتەمەن داچووم رێگای چاوپێداخشانەوەم نیيە، ئەگەر لە گەنجیيم كتێبەكانیم بخوێندبوایەوە، ژیانم سەرەوژێر دەبۆوە.
ئەم پیاوە كێیە؟
گینۆ لە خێزانێكی كاسۆلیكی پارێزكار، لە ساڵی 1886 بە دووری 172 لە پاریس لە دایك بووە، پاشان خوێندی لە زانكۆی پاریس واز لێهێناوە، خۆی یەكلاكردیتەوە بۆ رەوتە باتینی و ڕوحانی غەیبیەكان، كە لەو سەردەمە لە پایتەخت باوبووە، كاتێك بەتەواوی شارەزا بووە، زانیویەتی زۆربەی بۆچونەكانی راست نین، بۆیە وازی لێهێناون.
لێرەوە گینۆ ئاشنا دەبێت شیمیرنۆی بەرێوربەری گۆڤاری (الطریق) ماوەی سێ ساڵا، ئەم پیاوە مسوڵمان دەبێت، ناوی خۆی دەنێت(عبدالحق).
گینۆ یارمەتی دەدات بۆ دەكردنی گۆڤاری (المعرفە، أو الغنوص) كە تایبەت بوو بەئیسلام و ئاینە دەستكردەكان، قوتابخانە رۆحیيەكان. كە تێیدا رەخنەی لە لادانەكانی ماسۆنی رۆحگەرایی نوێ و باتینی هاوچەرخ، كولای یەهودی دەگرت، گینۆ زۆربەی فكرەكانی لێرەوە بڵاو دەكردەوە.
گینۆ بە قۆناغی گومانێكی قوڵا تێپەری، لەساڵی 1912 كۆتایی پێهێنا، مسوڵمان بونی خۆی راگەیاند، ناوی خۆی نا عبدالواحد یحیی، بۆیە هەندێك بە غەزالی دەچوێنن، مسوڵمانبونی لەسەر دەستی عبدالرحمن علیشی زاناو سۆفی شۆرشگێربوو، كە چەوسێندراوەتەوە زیندانی كراووە، یەكێك بوو لە دیارترین ئەندامانی شێخ محمد.
شێخ عبدالرحمن علیش سودی زۆری گەیاند بەگینۆ، لە فكری سەرەكی كتێبی (رمزیە الصلیب) گینۆ ئیفان غوستاف فینلەندی بە شیخ علش ناساند، ئەوە بوو لەسەر دەستی مسوڵمان دەبێت، ناوی خۆی دەگۆرێت بۆ عبدالهادی، كە لەگەڵ گینۆ هاوكار بوو لە دەركردنی گۆڤارێكی ئیتاڵی بەناوی (النادی).
لەو ماوەیەدا گینۆ خێزانە فەرەنسیيەكەی و دایكوباوكی لەدەست دەدات، خانەیەكی بڵاوكردنەوەی فەرەنسی پێشنیاری بۆ دەكاتن سەفەر بكاتن بۆ میصر، بۆ ئەوەی راستەوخۆ بتوانێت سەرچاوەكانی رۆشەنبیری وئیسلامی بخوێنێتەوە، ئەویش رەزامەنديی دەردەبڕێت لەسەر گەشتەكەی، ئەوەبوو ساڵی 1930 دەچێتە میصر تا كۆچی دوایی لەوێ دەمێنێتەوە.
گینۆ لە قاهیرە ژیا، بەشێوازێكی سادە، خۆی یەكلاكردەوە بۆ نووسین و لێكۆڵینەوە، خۆی لەخەڵك دەپاراست بە تایبەت ئەورووپیەكان، تەنها كەمێك نەبێت، وەك خاتوو فیلنتین دی سا بوان، ئەدیب رۆژنامەنوسێك بوو لە خێزانی شاعیری گەورەی فەرەنسی لامارتین بوو، كە ئەویش مسوڵمان بوو لە قاهیرە دەژیا.
گینۆ لە میصر زەواجی كرد لە گەڵ كچی شێخ محمد إبراهیم، خەدیجەو لەیلاو عبدالواحد بوو، نەوەكانی ئێستاش لەمیصرن، لەو زۆربەی نووسینەكانی لەو ماوەیە بوون، بابەتەكانی دەنوسی بەفەرەنسی دەیناردە فەرەنسا بۆ بڵاوكردنەوە.
لە ساڵی 1951 لە قاهیرە كۆچی دوايی كرد، زۆربەی رۆژنامە ئەوروپیەكان بابەتی زۆریان تایبەت كرد، هەندێكیان ژمارەی تایبەت، ئەمەجگە لەوەی كتێبی سەربەخۆی لەسەر نوسرا، لەلایەكی ترەوە نەیارەكانی هێرشی توندیان كردەسەرە، كەنیسە خوێندەوەی كتێبەكانی حەرام كرد، هەروەك زۆرێك لەوانەی لەسەریان نوسیوە ئاماژەیان بە مسوڵمانبوونی نەكردەوە، ئەگەرچی ئەم كارەیان لەشەرم و پەلەیی بووە، وەك ئەوەی كە ئەو ئاینە عەقڵە گەورەكان پێوەی پابەند دەبن.
گینۆ حەڤدە كتێبی بە فەرەنسی نوسی، زۆرێكیان بۆ گرنترین زمانەكانی ئەوروپا وەرگێردراوەن، ئەمە جگە لەوەی چەندان بابەتی گرنگی نوسیوە.
گرنگترین كتێبەكانی ئەمانەن، (الثالوپ العظیم. أزمە العالم الحدیث. رمزیە الصلیب. الشرق والغرب) بۆیە پێویستە كتێبەكانی گینۆ وەربگێردرێن، بەتایبەت ئەو چوار كتێبەی، فكری ئەم پیاوە تا ئەمرۆش سودبەخشە، چونكە ئەو لەشتە رەهاكان دەنوسێت، لە پرسە گەورەكان قسە دەكاتن، لەوانەی كە بابەتەكانی گینۆیان وەرگێراوە یەكەم كەس شیخ عبدالحلیم محمود، لە كتێبی (قضیە التصوف) كە سەرچاوەی یەكەمم بوو بۆ ئەم بابەتە، لە ئێستاش دا عبدالباقی مفتاح سەرقاڵی وەرگێرانی كتێب وبابەتەكانی ئەم پیاوەیە، چیرۆكی ئەم بابەتە بیست وسێ ساڵ لەوە پێشە، لەوكاتەی وازم لێهنا چونكە هیچی لێ حاڵی نەدەبووم، بەڵام دوای ئەو هەموو ساڵە ئێستا تێی دەگەم، بۆیە ئەمە بۆ گەنجە لێكۆڵەرەكان جێ دەهێڵم، ئەوانەی شایەنترن، لە توراسی ئەم پیاوە، كە دەرچووی فەلسەفەو بەراوردی وئاینەكانن، ئەمە شایەنی ئەوانە، باشتر لە گینۆ دەگەن، بۆ نوسینی تێزی ماستەرو دكتۆرا، یاخود هەربابەتێكی تر پەیوەست بەو.
رحم الله یحیی عبد الواحد، رونی گینو سابقا.. رحمه الله بأوسع رحمە وأجملها.
ئه‌مه ناوي به‌شێك له كتيبه‌كانيه‌تي:
خطأ الاتجاه الروحاني (أي ما يسمى تحضير الأرواح). باطنية دانتي. الإنسان ومصيره وفقًا للفيدانتا. القديس برنارد. السلطة الروحية والسلطة الزمنية. أحوال الوجود المتعددة. عروض نقدية. سيادة الكم وعلامات الزمان. الميتافيزيقا الشرقية. لمحات عن التسليك الروحي. المبادئ الميتافيزيقية لحساب التفاضل اللانهائي. لمحات عن الباطنية المسيحية. البدايات: دراسة في الماسونية الحرة وجماعات الأخوة (جزآن). الصور التراثية والدورات الكونية. لمحات عن الصوفية الإسلامية والطاوية. قلب ودماغ (إشكالية العلم بين الدين والعقل). مليك العالم. مدخل لدراسة العقائد الهندية. الثيوزوفية: تاريخ دين مزيف. وجهات نظر بشأن البدء
ن: ئیلیاس بەلكا
نزیكه‌ی سێ دەیە دەبێت، رینیە گینۆ دەناسم، ده‌مه‌وێت رۆژێك بابەتێكی لەسەر بنوسم، كاتێك دەستم بە خوێندەوەی كرد، زانستەكانی ئەم پیاوە قورس بوو لەبۆم. نەمدەتوانی بەتەواويی تێیبگەم. هەروەك كارێكی گرانە لەسەر خوێنەرانی بەرێز لەو دووبابەتی پێشوو بگەن لەبارەی كیمیاوە، ئەمەش هۆكاری ئەوەیە بەخوێنەر بڵێم ئەمە نمونەی رۆشەنبیريی ئەو پیاوەیە، هەركەس بیەوێت لەم پیاوە بگاتن، دەبێت شارەزای لە رۆشەنبیری كۆن وزانستە شاردراوەكان هەبێت.
گینۆ نوسەر، یان بيرمه‌ندێكی ئاسایی نیە، ئەوەندە بەسە ئان ئاندری جید رۆژێك بە دڵەراوكێوە گوتی: ئەگەر بۆچونەكانی گینۆ راست دەرچن ئەوە فكری من دادەرمێت، هیچ رەخنەیەكم لە بۆچونەكانی نەبینیوە، فكری ئەم پیاوە هەڵناوەشێتەوە، گرفتی من ئەوەیە بەتەمەن داچووم رێگای چاوپێداخشانەوەم نیيە، ئەگەر لە گەنجیيم كتێبەكانیم بخوێندبوایەوە، ژیانم سەرەوژێر دەبۆوە.
ئەم پیاوە كێیە؟
گینۆ لە خێزانێكی كاسۆلیكی پارێزكار، لە ساڵی 1886 بە دووری 172 لە پاریس لە دایك بووە، پاشان خوێندی لە زانكۆی پاریس واز لێهێناوە، خۆی یەكلاكردیتەوە بۆ رەوتە باتینی و ڕوحانی غەیبیەكان، كە لەو سەردەمە لە پایتەخت باوبووە، كاتێك بەتەواوی شارەزا بووە، زانیویەتی زۆربەی بۆچونەكانی راست نین، بۆیە وازی لێهێناون.
لێرەوە گینۆ ئاشنا دەبێت شیمیرنۆی بەرێوربەری گۆڤاری (الطریق) ماوەی سێ ساڵا، ئەم پیاوە مسوڵمان دەبێت، ناوی خۆی دەنێت(عبدالحق).
گینۆ یارمەتی دەدات بۆ دەكردنی گۆڤاری (المعرفە، أو الغنوص) كە تایبەت بوو بەئیسلام و ئاینە دەستكردەكان، قوتابخانە رۆحیيەكان. كە تێیدا رەخنەی لە لادانەكانی ماسۆنی رۆحگەرایی نوێ و باتینی هاوچەرخ، كولای یەهودی دەگرت، گینۆ زۆربەی فكرەكانی لێرەوە بڵاو دەكردەوە.
گینۆ بە قۆناغی گومانێكی قوڵا تێپەری، لەساڵی 1912 كۆتایی پێهێنا، مسوڵمان بونی خۆی راگەیاند، ناوی خۆی نا عبدالواحد یحیی، بۆیە هەندێك بە غەزالی دەچوێنن، مسوڵمانبونی لەسەر دەستی عبدالرحمن علیشی زاناو سۆفی شۆرشگێربوو، كە چەوسێندراوەتەوە زیندانی كراووە، یەكێك بوو لە دیارترین ئەندامانی شێخ محمد.
شێخ عبدالرحمن علیش سودی زۆری گەیاند بەگینۆ، لە فكری سەرەكی كتێبی (رمزیە الصلیب) گینۆ ئیفان غوستاف فینلەندی بە شیخ علش ناساند، ئەوە بوو لەسەر دەستی مسوڵمان دەبێت، ناوی خۆی دەگۆرێت بۆ عبدالهادی، كە لەگەڵ گینۆ هاوكار بوو لە دەركردنی گۆڤارێكی ئیتاڵی بەناوی (النادی).
لەو ماوەیەدا گینۆ خێزانە فەرەنسیيەكەی و دایكوباوكی لەدەست دەدات، خانەیەكی بڵاوكردنەوەی فەرەنسی پێشنیاری بۆ دەكاتن سەفەر بكاتن بۆ میصر، بۆ ئەوەی راستەوخۆ بتوانێت سەرچاوەكانی رۆشەنبیری وئیسلامی بخوێنێتەوە، ئەویش رەزامەنديی دەردەبڕێت لەسەر گەشتەكەی، ئەوەبوو ساڵی 1930 دەچێتە میصر تا كۆچی دوایی لەوێ دەمێنێتەوە.
گینۆ لە قاهیرە ژیا، بەشێوازێكی سادە، خۆی یەكلاكردەوە بۆ نووسین و لێكۆڵینەوە، خۆی لەخەڵك دەپاراست بە تایبەت ئەورووپیەكان، تەنها كەمێك نەبێت، وەك خاتوو فیلنتین دی سا بوان، ئەدیب رۆژنامەنوسێك بوو لە خێزانی شاعیری گەورەی فەرەنسی لامارتین بوو، كە ئەویش مسوڵمان بوو لە قاهیرە دەژیا.
گینۆ لە میصر زەواجی كرد لە گەڵ كچی شێخ محمد إبراهیم، خەدیجەو لەیلاو عبدالواحد بوو، نەوەكانی ئێستاش لەمیصرن، لەو زۆربەی نووسینەكانی لەو ماوەیە بوون، بابەتەكانی دەنوسی بەفەرەنسی دەیناردە فەرەنسا بۆ بڵاوكردنەوە.
لە ساڵی 1951 لە قاهیرە كۆچی دوايی كرد، زۆربەی رۆژنامە ئەوروپیەكان بابەتی زۆریان تایبەت كرد، هەندێكیان ژمارەی تایبەت، ئەمەجگە لەوەی كتێبی سەربەخۆی لەسەر نوسرا، لەلایەكی ترەوە نەیارەكانی هێرشی توندیان كردەسەرە، كەنیسە خوێندەوەی كتێبەكانی حەرام كرد، هەروەك زۆرێك لەوانەی لەسەریان نوسیوە ئاماژەیان بە مسوڵمانبوونی نەكردەوە، ئەگەرچی ئەم كارەیان لەشەرم و پەلەیی بووە، وەك ئەوەی كە ئەو ئاینە عەقڵە گەورەكان پێوەی پابەند دەبن.
گینۆ حەڤدە كتێبی بە فەرەنسی نوسی، زۆرێكیان بۆ گرنترین زمانەكانی ئەوروپا وەرگێردراوەن، ئەمە جگە لەوەی چەندان بابەتی گرنگی نوسیوە.
گرنگترین كتێبەكانی ئەمانەن، (الثالوپ العظیم. أزمە العالم الحدیث. رمزیە الصلیب. الشرق والغرب) بۆیە پێویستە كتێبەكانی گینۆ وەربگێردرێن، بەتایبەت ئەو چوار كتێبەی، فكری ئەم پیاوە تا ئەمرۆش سودبەخشە، چونكە ئەو لەشتە رەهاكان دەنوسێت، لە پرسە گەورەكان قسە دەكاتن، لەوانەی كە بابەتەكانی گینۆیان وەرگێراوە یەكەم كەس شیخ عبدالحلیم محمود، لە كتێبی (قضیە التصوف) كە سەرچاوەی یەكەمم بوو بۆ ئەم بابەتە، لە ئێستاش دا عبدالباقی مفتاح سەرقاڵی وەرگێرانی كتێب وبابەتەكانی ئەم پیاوەیە، چیرۆكی ئەم بابەتە بیست وسێ ساڵ لەوە پێشە، لەوكاتەی وازم لێهنا چونكە هیچی لێ حاڵی نەدەبووم، بەڵام دوای ئەو هەموو ساڵە ئێستا تێی دەگەم، بۆیە ئەمە بۆ گەنجە لێكۆڵەرەكان جێ دەهێڵم، ئەوانەی شایەنترن، لە توراسی ئەم پیاوە، كە دەرچووی فەلسەفەو بەراوردی وئاینەكانن، ئەمە شایەنی ئەوانە، باشتر لە گینۆ دەگەن، بۆ نوسینی تێزی ماستەرو دكتۆرا، یاخود هەربابەتێكی تر پەیوەست بەو.
رحم الله یحیی عبد الواحد، رونی گینو سابقا.. رحمه الله بأوسع رحمە وأجملها.
ئه‌مه ناوي به‌شێك له كتيبه‌كانيه‌تي:
خطأ الاتجاه الروحاني (أي ما يسمى تحضير الأرواح). باطنية دانتي. الإنسان ومصيره وفقًا للفيدانتا. القديس برنارد. السلطة الروحية والسلطة الزمنية. أحوال الوجود المتعددة. عروض نقدية. سيادة الكم وعلامات الزمان. الميتافيزيقا الشرقية. لمحات عن التسليك الروحي. المبادئ الميتافيزيقية لحساب التفاضل اللانهائي. لمحات عن الباطنية المسيحية. البدايات: دراسة في الماسونية الحرة وجماعات الأخوة (جزآن). الصور التراثية والدورات الكونية. لمحات عن الصوفية الإسلامية والطاوية. قلب ودماغ (إشكالية العلم بين الدين والعقل). مليك العالم. مدخل لدراسة العقائد الهندية. الثيوزوفية: تاريخ دين مزيف. وجهات نظر بشأن البدء
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق